Maar liefst twintig procent van de volwassenen van wie de ouders in hun jeugd uit elkaar gingen ziet zijn of haar vader niet. Vijf procent heeft geen contact met hun moeder. Dat blijkt uit onderzoek naar de relatie van volwassenen in de leeftijd van 25 tot 45 jaar met hun gescheiden ouders. Vaders van die generatie verdwenen na een scheiding gemakkelijk uit beeld, zeggen de onderzoekers. Maar volgens hen is er veel veranderd en blijven gescheiden vaders nu veel meer betrokken bij het opgroeien van hun kinderen. Die kans moeten ze dan wel krijgen, want nog steeds worden vooral vaders na een scheiding tegen hun zin buitenspel gezet. Dikwijls door toedoen van hun ex.
Als er rond een scheiding conflicten ontstaan over gezag, omgang of zorg, dan is het vooral de vader die het onderspit delft en het contact met zijn kinderen verliest. Niet zelden door een uitspraak van de rechter die de kinderen haast automatisch aan de moeder toewijst en zo de problemen denkt op te lossen. Het tegendeel is waar. Vaders en moeders hebben ieder hun specifieke rol, vullen elkaar aan en zijn niet inwisselbaar. Ook niet na een scheiding.
Vaders zijn net zo belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen als moeders, zegt pedagoog en hoogleraar Louis Tavecchio die veel onderzoek deed naar de betekenis van vaderschap. Het is een slechte zaak als kinderen hun vader en mannelijk rolmodel moeten missen. Voor jongens én voor meisjes. Tavecchio: ‘Er zijn al veel meer vrouwelijke rolmodellen in het leven van jonge kinderen dan mannelijke. Op de kinderopvang en op basisscholen zijn vrouwen sterk in de meerderheid.’
Vaders op grote schaal ingeruild
Volgens hoofdonderzoeker professor Matthijs Kalmijn van de Universiteit van Amsterdam komt uit het onderzoek naar voren dat ouders die hun kinderen niet meer zien daar grote moeite mee hebben. ‘Ze ervaren minder sociaal welbevinden als er geen contact is’, zegt Kalmijn. Dat lijkt mij een grote open deur waarmee het verdriet, het onrecht en de onmacht bij meestal vaders en soms moeders die dit ongewild overkomt wordt gebagatelliseerd.
Het onderzoek laat verder zien dat maar liefst 44 procent van de inmiddels volwassen scheidingskinderen hun stiefvader als ‘echte’ vader beschouwt en 17 procent de stiefmoeder als ‘echte’ moeder. Niet alleen toen, maar nog steeds verdwijnen vooral vaders na een scheiding uit het leven van hun kinderen. Vaak speelt er een vorm van ouderverstoting. De ex-partner werkt stelselmatig het contact tegen en zet de andere ouder tegenover de kinderen consequent in een kwaad daglicht. Kinderen raken in een loyaliteitsconflict en willen die ‘slechte’ ouder uiteindelijk niet meer zien. Al jaren worden vaders op deze manier succesvol uit het leven van hun kinderen gewerkt en op grote schaal ingewisseld voor een ‘nieuwe’ vader onder toeziend oog van ‘jeugd’ hulpverlening en het Nederlandse familierecht systeem.
Geen vraagtekens bij weigerouder
Merkwaardig genoeg zetten hulpverleners, instanties en rechters zelden vraagtekens bij het gedrag van de verstotende ouder. Wanneer een ouder niet voor rede vatbaar is, gerechtelijke uitspraken herhaaldelijk niet nakomt en het contact tussen het kind en de andere ouder om steeds weer andere onbenullige en vergezochte redenen langdurig blokkeert, dan is er volgens dr. Steve Miller met grote zekerheid sprake van een ernstige persoonlijkheidsproblematiek. Miller: ‘Normale mensen doen dit hun kinderen niet aan. Als je excuses hoort zoals ‘ze vinden hun vader niet leuk, ze willen hem niet zien en ik respecteer hun mening, ik stimuleer ze echt om te gaan maar ze willen zelf niet’ dan zouden alle alarmbellen moeten gaan rinkelen!’ Al ligt het er duimendik bovenop, toch blijven instanties en rechters ervan uitgaan dat beide ex-partners de strijd in stand houden. Als zogenaamde oplossing wordt dan de ‘gezonde’ ouder de omgang ontzegd. Dat dit niet alleen leed bij die ouder veroorzaakt maar vooral het kind blijvend beschadigt, lijkt maar niet tot de familierechters door te dringen.
Ouderverstoting is maatschappelijk probleem
Een ouder de omgang met zijn of haar kind ontzeggen lost het scheidingsconflict niet op. Niemand is daarbij gebaat. De zogenaamde rust die dat zou creëren is slechts schijn. Het onderzoek van Kalmijn e.a. maakt pijnlijk duidelijk waar dat toe leidt; een totaal ontwrichte ouder-kind relatie tot ver in de volwassenheid. Met het beschermen of het belang van kinderen heeft het niets te maken. Zij raken alleen maar meer beschadigd en ontwikkelen allerlei (psychische) problemen. Op latere leeftijd zijn ze niet goed in staat relaties aan te gaan waardoor de kans dat ze zelf gaan scheiden maar liefst verdubbeld. Blijvende betrokkenheid na een scheiding van zowel vader als moeder is dan ook niet alleen belangrijk voor het kind, maar voor onze hele maatschappij.
Kinderen hebben het recht om op te groeien met beide ouders, onbelemmerd contact met ze te hebben en van ze te houden. Ook, maar misschien wel vooral, na een scheiding. We kunnen als samenleving, als buren, vrienden of familie zeker van betekenis zijn als we zien dat het kind van gescheiden vrienden in de problemen komt of ineens geen contact meer heeft met een van de ouders. Maar we moeten ons ook realiseren dat veelvoorkomende scheidingsproblematiek zoals ouderverstoting, zich voornamelijk ‘achter de voordeur’ afspeelt en door onwetende omstanders niet wordt herkend. Van professionals die met ouders en/of kinderen in complexe scheidingssituaties werken mogen we dat nou juist wel verwachten.
Bronnen:
- CBS – Gevolgen echtscheiding onderzocht door CBS en UvA
- Brabants Dagblad – Kind ziet stiefvader vaak als echte vader
- RTL Nieuws – Veel kinderen van gescheiden ouders zien vader niet meer
- psycholoog Steven Pont – Vaders vaak stiefmoederlijk behandeld bij scheiding
- dr. Steve Miller – Waarom rechtbanken ouderverstoting niet herkennen